Son zamanlarda bazı belediyelerimize Türkiye Belediyeler Birliği tarafından projelerde mesleki denetim mecburiyetinin aranmaması ile ilgili Bakanlık ve uzman görüşleri adı altında bir takım yazılar iletilmektedir.

Konu Merkez Yönetim Kulunda görüşülmüş; “Bazı belediyelerin mesleki denetim yapılması ve sicil durum verilmesi ile ilgili Oda uygulamalarına karşı davranış içinde olmaları ve bu uygulamaların diğer belediyelere de aktarılması karşısında Mesleki Uygulama ve Denetim Komitesi tarafından aşağıda özeti bulunan Mesleki Denetim Uygulaması ve Sicil Durum Belgesi Değerlendirme Raporu hazırlanmıştır.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlar Odası tarafından yürütülen mesleki denetim hizmeti ve sicil durum belgesi verme uygulamaları, “projelerde vize aranmaması” ifadesi ile kamuoyu ve belediyelerimizde tartışma konusu yapılmakta ve tereddütlere neden olmaktadır. Konuya açıklık getirmek üzere, Mimarlar Odası tarafından aşağıdaki açıklamalara ihtiyaç duyulmuştur.

Yapı tesis üretiminin, çağdaş, teknik kurallara ve ülke gerçeklerine uygun bir şekilde projelendirilmesi ile; sağlam, güvenli, kullanışlı ve ekonomik olarak uygulanmasının öncelikli koşulu, mimarlık hizmetinin tam ve eksiksiz olarak verilmesini gerektirmektedir.

Sağlıklı bir kentleşmenin ve güvenli bir yapılaşmanın en önemli koşulu ise yetki ve sorumlulukların tam olarak tariflenmesi ile birlikte her aşamada nitelikli mesleki denetim işlevinin sürdürülmesi ile mümkündür.

Mimarlar Odası, T.C. Anayasası’nın 135. Maddesi gereğince 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu ile kurulmuş; T.C. Anayasası’nın 124. maddesi çerçevesinde yönetmelik yapma yetkisine sahip, kamu kuruluşu niteliğinde bir meslek kuruluşudur.

3458 Sayılı Mühendislik Mimarlık Hakkında Kanun gereği, mimar unvanını kullanarak mesleklerini icra etmek isteyen mimarlar, 6235 Sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu uyarınca; Mimarlar Odası’na kaydolmak ve bu üyeliklerini sürdürmek zorundadırlar. Aynı Kanunun 2b ve 2c maddeleri Mimarlar Odası’na “kamu yararının korunması, mesleğin doğru uygulanmasının sağlanması, hizmetin mimarlar tarafından yapılıp yapılmadığının denetlenmesi ve haksız rekabetin önlenmesi” görevlerini vermektedir.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’nce hazırlanan 24.06.1981 tarih 17410 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Asgari Ücret ve Çizim Standartları Tespit Komisyonu ve Kontrol Bürolarının Kurulmasına İlişkin Yönetmelik”le Odalar, üyelerinin vermekte oldukları mesleki hizmetleri (projeleri) asgari çizim standartları ve asgari ücret tarifesine uygunluk esaslarına göre denetlemekle görevlendirilmiştir.

6235 sayılı Kanunun 39. maddesi ile Kanun hükümlerine uygun olarak yönetmelik çıkarabilme yetkisi çerçevesinde, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlar Odası tarafından 2.06.2005 tarih 25933 sayılı Resmi Gazete.’de yayınlanan “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Mimarlar Odası Serbest Mimarlık Hizmetlerini Uygulama, Tescil ve Mesleki Denetim Yönetmeliği” yürürlüğe girmiştir.

Bu yönetmelikte “Mesleki Denetim; Mimarlık hizmetlerinin, kamu yararını gözetmek, haksız rekabeti engellemek, meslek etiğini ve eser sahibi mimarın 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunun’dan gelen haklarını korumak amaçlarıyla, Mimarlar Odası tarafından yürürlükteki standart ve normlara göre incelenerek, mimarın kayıt ve sicillerinin tutulması” şeklinde tanımlanmaktadır.

Aynı yönetmeliğin “Görev, Hak, Yetki ve Sorumluluklar” başlıklı 4. bölüm 15.maddede “Mimarların görev, hak ve sorumlulukları” da düzenlenmiştir. Buna göre; mimar, bu yönetmelik kapsamına giren tüm serbest mimarlık hizmetlerini Mimarlar Odasının mesleki denetimine sunmakla yükümlüdür. “Mimarın bu yükümlülüğü iş sahibinin, ilgili idarenin, inşaat ve kullanma izni veren mercilerin Mimarlar Odasının mesleki denetimini istememesi durumunda da ortadan kalkmaz. Mimarın kendisine tanınmış görev, hak ve sorumlulukları, Mimarlar Odası dışında başka bir kuruluş tarafından sınırlanamaz ve kısıtlanamaz” denilmiştir.

Mimarlar Odası’nın uygulamakta olduğu Mesleki Denetim, idarenin yetkisinde olan yada 4708 sayılı yasa ile kurularak faaliyet gösteren Yapı Denetim kuruluşlarının yürütmekte olduğu denetim faaliyeti dışında; mal sahibi yada yapı müteahhidi ile ilgisi olmayan, bir uygulamadır.

Mesleki denetim hizmeti bazı çevrelerin iddia ettikleri gibi belediyenin veya bir başka kurumun talebi veya keyfi uygulamasıyla yapılmamaktadır. Bu uygulama tamamen üye-oda ilişkisi ve bunu düzenleyen yasa ve yönetmelikler gereği üyelerin mesleki çalışmalarını inceleme ve denetleme yetkisinin kullanılmasıdır.

İlgili idarelerce yapı ruhsatı düzenlenmesi aşamasında meslek odalarından istenen sicil durum belgelerinde fenni mesul mimar’a ilişkin bilgiler, sorumluluğundaki toplam m² ve yapı adedi; proje müellifine ait bilgiler, arsa’ya ait bilgiler, yapının niteliği, kullanım amacı, yapı inşaat alanı, blok adedi, kat adedi, bağımsız bölüm adedi, birim maliyet sınıfına ilişkin bilgiler bulunmaktadır.

Bu nedenlerle bu bilgilerin alınabilmesi için proje müelliflerince hazırlanan projelerin meslek odalarına sunulması ve meslek odaları tarafından proje bilgilerinin sicil durum belgesine işlenmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak; yukarıda bahsedilen kanun ve yönetmelik düzenlemeleri ile birlikte bu düzenlemelerin iptali için açılan davalara ilişkin alınan yargı kararları da açıkça göstermektedir ki; üyelerinin mesleklerini icra ederken uyacakları kuralları belirlemek, ilgili meslek odasının görev ve yetkisi kapsamında olup, meslek mensupları da kayıtlı oldukları meslek odasının tüzük, yönetmelik, şartname hükmündeki düzenlemelerine, kurallarına uymakla yükümlüdürler.